Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinde Obezite Farkındalığının İncelenmesi: Kesitsel Bir Çalışma

Seval Akben; Nuran Tosun; Aynur  Koyuncu; Ayla Yava

doi:10.5281/zenodo.15104911

Yazarlar

Seval Akben Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi https://orcid.org/0000-0003-2582-3524
Nuran Tosun Hasan Kalyoncu Üniversitesi https://orcid.org/0000-0003-1792-8908
Aynur Koyuncu Hasan Kalyoncu Üniversitesi https://orcid.org/0000-0003-3486-458X
Ayla Yava Hasan Kalyoncu Üniversitesi https://orcid.org/0000-0003-3468-6779

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.15104911

Anahtar Kelimeler:

Obezite farkındalığı, Sağlık okuryazarlığı, Sosyal çevre

Özet

Amaç: Bu çalışma, meslek yüksekokulu öğrencilerinin obezite farkındalık düzeylerini ve bu farkındalığı etkileyen faktörleri kesitsel bir analiz çerçevesinde incelemeyi amaçlamaktadır. Özellikle, cinsiyet, sosyal çevre ve uyku süresi gibi değişkenlerin obezite farkındalığı üzerindeki etkileri değerlendirilerek, üniversite öğrencileri arasında sağlıklı yaşam alışkanlıklarının teşvik edilmesine yönelik öneriler sunulması hedeflenmiştir

Materyal ve Metot: Araştırma, 349 meslek yüksekokulu öğrencisi üzerinde gerçekleştirilmiş ve veriler Obezite Farkındalık Ölçeği ile Sosyo-demografik Bilgi Formu kullanılarak toplanmıştır. Katılımcıların farkındalık düzeyleri ve etkileyen faktörler, SPSS programı ile analiz edilmiştir. Cinsiyet, sosyal çevre ve uyku süresi gibi değişkenlerin obezite farkındalığı üzerindeki etkileri, istatistiksel olarak değerlendirilmiştir.

Bulgular: Araştırma sonuçları, öğrencilerin büyük bir kısmının obezite farkındalık düzeylerinin yetersiz olduğunu ve düzenli fiziksel aktivite yapma oranlarının düşük olduğunu ortaya koymuştur. Kadın öğrencilerin obezite farkındalık düzeylerinin erkeklerden daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, sosyal çevrede sağlıklı beslenme alışkanlıklarına sahip bireylerin bulunması, obezite farkındalığını olumlu yönde etkilerken, uyku süresi ile beslenme farkındalığı arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Yetersiz uykunun, beslenme tercihlerinde olumsuz etkiler yarattığı gözlemlenmiştir.

Tartışma ve Sonuç: Bu çalışma, meslek yüksekokulu öğrencileri arasında obezite farkındalığının artırılmasının önemini vurgulamaktadır. Toplumsal cinsiyet normları, uyku düzeni, fiziksel aktivite algısı ve sosyal çevrenin farkındalık üzerindeki etkileri belirlenmiş olup, bu doğrultuda bilimsel temelli eğitim programları, sağlıklı beslenme alternatifleri ve fiziksel aktiviteyi teşvik eden politikaların geliştirilmesi önerilmektedir. Obezitenin yalnızca bireysel bir sağlık sorunu değil, toplumsal bir halk sağlığı problemi olduğu göz önünde bulundurularak, genç yetişkinlere yönelik farkındalık artırıcı girişimlerin yaygınlaştırılması gerekmektedir.

Referanslar

World Health Organization. Obesity and overweight [Internet]. 2021 [cited 2024 Dec 22]. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight

World Health Organization. WHO European Regional Obesity Report 2022. Geneva: WHO; 2022.

Garvey WT, Mechanick JI. Proposal for a scientifically correct and medically actionable disease classification system (ICD) for obesity. Obesity. 2020;28(3):484-92. https://doi.org/10.1002/oby.22727

Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (TEMD). Obezite tanı ve tedavi kılavuzu. Ankara: TEMD; 2019.

Arslan M, Taşkaya C, Kavalcı B. The relationship between physical activity, obesity and sleep quality in university students. J Health Pro Res. 2020;2(1):16-22.

Öcalan D, Ceylantekin Y, Kunduracılar Z, Doğan T. Üniversite öğrencilerinde beden kitle indeksi, tükenmişlik düzeyi ve iyilik hâli arasındaki ilişkinin incelenmesi. Türk Diyab Obez. 2020;3:270-8.

Crovetto M, Valladares M, Espinoza V, Mena F, Oñate G, Fernandez M, et al. Effect of healthy and unhealthy habits on obesity: A multicentric study. Nutrition. 2018;54:7-11. https://doi.org/10.1016/j.nut.2018.02.003

Kafkas ME, Özen G. Obezite farkındalık ölçeği’nin Türkçeye uyarlanması: Bir geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Univ Beden Eğit Spor Bilim Derg. 2014;1(2):1-15.

Demir C, Yılmaz E. Üniversite öğrencilerinin obezite farkındalığı ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları arasındaki ilişki. Ulus Sağlık Eğit Araş Derg. 2022;8(2):45-58.

Karagöz Y. SPSS Amos meta uygulamalı: Nicel-nitel-karma bilimsel araştırma yöntemleri ve yayın etiği. 4th ed. Nobel Akademik Yayıncılık; 2023.

Eryiğit Günler O. Toplumsal cinsiyet ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları arasındaki ilişki. Gaziantep Univ Sos Bilim Derg. 2023;22(3):736-52. https://doi.org/10.21547/jss.1249907

Koutroubas V, Galanakis M. Bandura'nın sosyal öğrenme teorisi ve örgütsel psikoloji bağlamındaki önemi. Psikoloji. 2022;12(6):315-22. https://doi.org/10.17265/2159-5542/2022.06.001

İbiş R, Öztürk A. Üniversite öğrencilerinde beslenme okuryazarlığı durumu ve obezite ile ilişkisi: Yozgat örneği. Gümüşhane Univ Sağlık Bilim Derg. 2023;12(2):700-12. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1097718

Yolcuoğlu İZ, Kızıltan G. Beslenme eğitiminin diyet kalitesi, sürdürülebilir beslenme ve yeme davranışları üzerine etkisi. Başkent Univ Sağlık Bil Fak Derg. 2021;6(1):77-90.

Arslan D, Mertoğlu H. Üniversite öğrencilerinin beslenme okuryazarlık düzeyleri ile medya okuryazarlık düzeyleri arasındaki ilişki. J Sustain Educ Stud. 2022; Özel Sayı(Ö1):271-80.

Pekcan AG. Dünya’da ve Türkiye’de besine dayalı beslenme rehberleri: Sürdürülebilir beslenme yaklaşımı ve G20 ülkeleri. Beslenme ve Diyet Derg. 2023;50(3):1-9. https://doi.org/10.33076/2022.BDD.1708

Chaput JP, Dutil C, Sampasa-Kanyinga H. Sleeping hours: What is the ideal number and how does age impact this? Nat Sci Sleep. 2018; 10:421-30. https://doi.org/10.2147/NSS.S163071

Dashti HS, Scheer FA, Jacques PF, Lamon-Fava S, Ordovás JM. Short sleep duration and dietary intake: Epidemiologic evidence, mechanisms, and health implications. Adv Nutr. 2015;6(6):648-59. https://doi.org/10.3945/an.115.008623

St-Onge MP, Mikic A, Pietrolungo CE. Effects of diet on sleep quality. Adv Nutr. 2016;7(5):938-49. https://doi.org/10.3945/an.116.012336

Yıldırım BD, Ersü DÖ. Uyku ve beslenme. Arel Univ Sağlık Bilim Derg. 2023;7(1):24-32.

Cohen J. Statistical power analysis for the behavioral sciences. 2nd ed. Lawrence Erlbaum Associates; 1988.

George D, Mallery P. IBM SPSS statistics 29 step by step: A simple guide and reference. 17th ed. Routledge; 2024.

Allen A. Effects of educational intervention on children's knowledge of obesity risk factors [dissertation]. Carroll College; 2011.

İzgüden D, Gökkaya D. Bireylerin sağlık algıları ile obezite farkındalıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Selçuk Sağlık Derg. 2022;3(3):205-20.

Weber AM, Cislaghi B, Meausoone V, Abdalla S, Mejía-Guevara I, Loftus P, et al. Gender norms and health: Insights from global survey data. Lancet. 2019;393(10189):2455-68. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(19)30765-2

Merino M, Tornero-Aguilera JF, Rubio-Zarapuz A, Villanueva-Tobaldo CV, Martín-Rodríguez A, Clemente-Suárez VJ. Body perceptions and psychological well-being: A review of the impact of social media and physical measurements on self-esteem and mental health with a focus on body image satisfaction and its relationship with cultural and gender factors. Healthcare (Basel). 2024;12(14):1396. https://doi.org/10.3390/healthcare12141396

Sáez I, Solabarrieta J, Rubio I. Motivation for physical activity in university students and its relation with gender, amount of activities, and sport satisfaction. Sustainability. 2021;13(6):3183. https://doi.org/10.3390/su13063183

Griffiths C, Silva K, Hina F, Jugon S, Willis G, Yardley S, et al. Effectiveness of a Fitbit-based sleep and physical activity intervention in an early intervention psychosis (EIP) service. Open J Psychiatry. 2022;12:188-202. https://doi.org/10.4236/ojpsych.2022.122015

Canonigo J, Uy L, Culajara C. Social media usage, body image, and psychological well-being among college students. Asian J Educ Soc Stud. 2024. https://doi.org/10.9734/ajess/2024/v50i61425

Alibabaei Z, Jazayeri S, Vafa M, Feizy Z, Hezaveh Z. The association between dietary patterns and quality and duration of sleep in children and adolescents: A systematic review. Clin Nutr ESPEN. 2021;45:102-10.

Lin J, Jiang Y, Wang G, Meng M, Zhu Q, Mei H, et al. Associations of short sleep duration with appetite‐regulating hormones and adipokines: A systematic review and meta‐analysis. Obes Rev. 2020;21. https://doi.org/10.1111/obr.13051